Psychologische ontwikkeling van leiders als persoon

​

Als het goed gaat, ontwikkelen mensen zich in de loop van hun leven in psychologische zin. Volgens Graves maken mensen in hun leven steeds een sprong naar een hoger waardenstelsel. Voorbeelden van dat soort waardenstelsels zijn:

• Bij de kleuter: een sterk egocentrisch waardenpatroon op basis van het adagium “Ikke, ikke en de rest kan stikken”

• De tiener: het conformistische waardenpatroon. In die levensfase ontwikkel je je identiteit door je bij een groep aan te sluiten waarmee je je sterk identificeert. Het adagium wordt dan: “Wij zijn de goeden en de anderen zijn de slechten.”

 

Je ziet daarbij steeds een afwisseling van een oriëntatie op “Ik” naar een oriëntatie op “De Ander”. Al slingerend komen we zo steeds beter in evenwicht in de afstemming tussen Ego-behoeften en het afstemmen op De Ander.

Als het psychologische ontwikkelingsniveau van de leider lager, of veel hoger is dan dat van zijn medewerker, ontstaan er problemen. Beide leven dan in verschillende werelden die zo sterk van elkaar verschillen dat ze elkaar niet kunnen begrijpen. Als de één leeft in de wereld waarin een sterk individualistisch en competetief getint waardenpatroon geldt en uitgaat van het basale idee dat het in dit leven gaat om persoonlijk gewin en dat “de sterkste overwint”, terwijl de ander zijn gedrag baseert op een sterk sociaal waardenpatroon, ontstaan er zodanige communicatieproblemen dat er van een goede relatie bijna geen sprake kan zijn. De één ervaart de ander dan als een wezen van een totaal andere planeet.

 

De waardenclusters van de verschillende ontwikkelingsfases

 

7.   Transformationeel (volwassen)           

• hoge tolerantie voor andersdenkenden

• hoge tolerantie voor onzekerheid en ambiguïteit

• lange termijnvisie

• doelgeoriënteerd werken in goed overleg

• non-conformistisch (als dat kan)

• ​sterk gevoel voor wat goed en slecht is

• zelfstandig, een ware individualist (in-dividu = niet verdeeld in zichzelf)

• mens = partner van de natuur

 

6.   Sociocentrisch (mid-life)

• rationeel + gevoelsmatig ingesteld

• hecht veel waarde aan harmonie, liefde, intimiteit, waardering

• ​geven en nemen

• overleggen, afstemmen

• zijn bezig met persoonlijke groei, zelf-ontwikkeling

• gelijkwaardigheid, mensenrechten

• jezelf kunnen zijn

• mens = rentmeester van de aarde

 

5.   Manipulatief (adolescent)

• rationeel, logica

• materialistisch, status, bezit

• gericht op feiten, getallen, cijfers, argumenten

• ​jezelf bewijzen, de wereld naar je hand zetten

• mensen en dingen willen beheersen

• survival of the fittest, de sterkste overwint

• koel, afstandelijk, politiek ingesteld

• eenzame strijd tegen alles en iedereen

• de aarde / de natuur moet beheerst + geëxploiteerd worden

 

4.   Conformistisch (tienerstadium)

• bij een groep willen horen, je aanpassen, afhankelijk zijn

• loyaliteit, gehoorzaamheid, de regels volgen

• identificatie met ideaalfiguur, voorbeeld, held

• wij-zij en zwart-wit denken, wij hebben gelijk

• hiërarchie, rangen en standen

• de juiste regels, wetten, procedures, dogma's

• uniforme kleding, speldjes, groepssymbolen, vlaggen

• conservatief ingesteld, traditie

• nationalisme, godsdienst, volk en vaderland

 

3.   Egocentrisch (kleuterstadium)

• ikke-ikke en de rest kan stikken

• "Ik heb met niemand iets te maken"

• agressief, onzekerheid

• het recht van de sterkste, macht = recht

• ​geen / weinig controle over primaire emoties

• geen zelfreflectie

• geen empathisch vermogen

• verering van macht, seks, geweld​

 

2.   Tribaal (peuterstadium)

• Ik = onbelangrijk, de groep = alles

• één absolute leider

• mensheid / de wereld = beperkt tot de eigen familie, stam (tribe)

• animisme: geesten en andere hogere machten regeren de wereld

• bezweringsrituelen, rigide tradities

 

1. Reactief (babystadium)

• (nog) geen Ik-besef

• (nog) geen waarden

• alleen reactie op externe prikkels

 

De psychologische ontwikkeling van mensen correspondeert globaal met de fysieke leeftijd, maar dat geldt zeker niet voor elk afzonderlijk individu. Mensen kunnen zich op hun vijftigste in psychologische zin nog steeds in het kleuterstadium bevinden, terwijl iemand van dertig al een sociocentrisch waarden-patroon ontwikkeld kan hebben. Donald Trump's waardenpatroon komt bijvoorbeeld niet veel verder dan fase 3. Psychologisch gezien een kleuter.

 

Het doormaken van persoonlijke crisissituaties kan de psychologische ontwikkeling sterk versnellen. Regressie (terugval naar een vorig niveau) is ook mogelijk. Een nieuwe chef met een waardenpatroon uit een lager niveau kan een groep medewerkers, of zelfs een hele organisatie met een “hoge” cultuur binnen een half jaar laten terugvallen naar een cultuur waar de wetten van de jungle gelden en waar iedereen alleen maar met zijn eigen belangen bezig is.